Mo ka sonjé pronmyè fwè mo tandé sa zafè rakaba-a, a té roun traka (dézagréman) pou mo, ti négrès Kayenn.
Yé pwé di mo lonbri planté ròt koté, a pa roun bagaj mo té konnèt. Jodla, mo pwé pawézé, pas mo konnèt sa ki « Rakaba » é mo wè kouman nou gangan-yan té ka fè li. Mo té krè a té roun moso bwa, swè atò roun ròt kichoz mé mo pa jen pansé a té annan pyébwa yé té ka fè « rakaba ». Oroyo.
Sa ka fè dé lannen « Association Recherches Culture Guyanaise » pran désizyon kozé ké nou granmoun-yé pou anprann yé sigré ké bagaj di nou tradisyon. Mouché Mayen (asou Mousénéri) montré nou kouman pou fè kannon tradisyonèl-a.
I gannyen kèkjou, nou désann Mousénéri, nou alé anba danbwa ké li, li montré nou roun bèl pyébwa yé ka aplé parasòl. Mo moun-yan, li té gannyen bèl rasin ; mo gadé li, mo gadé toupatou, mo sasé sa ki « rakaba » épi, granmoun-an di nou, mé li, annan sa pyébwa-a, li ja pran rakaba pou ròt kannon-yan é li pwé bay roun swè dé ankò.
Lò yé fè dé tounen-viré, wonm-yan pozé fizi, Mouché Mayen gadé, tounen, viré, kou nou ka di, pézé soupézé, épi, bwa pou nou alé ; di kou dolo-a : « annou gadé ké ki bwa nou ka fè flèch ».
Tan mo konprann, tronsonéz ka bay, mo ka wè a rakaba bwa-a menm yé ka koupé. Yé pran roun bèl moso 95 cm konsa, byen pès. Lò mo gadé rasin bwa-a, mo té pwé imajiné roun lafinèt. Atò lò to ka gadé, jodla jou, nou ganyen tronsonèz, mé tanlontan, a té rach.
Nou pwé di sa nou lé, lontan moun-yan té pézan, pas mo pa krè roun lo té ké pwé fè, sa nou ka wè nou gangan-yan ka fè jouk atò. Mésyédanm, istwè-a pòkò fini, a pa lou tou di koupé bwa-a, fo nou gadé ki débriyé nou ka fè pou nou bay viré ké rakaba-a, é li ka pézé. Mouché Mayen gadé li, li pran so rach, li tiré moso lapo é annan roun ti moman, li té paré pou sa nou té benzwen.
Wonm-yan sasé lyann, yé sonjé pou charyé-li ké lyann, mé awa ! Sa pa ka maché. Yé sasé, yé propozé, yé éséyé, épi mé li, yé mété rakaba-a asou dé bwa, yé maré li ké lyann-yan, épi yé désann ké li, jouk òbò lari-a.
Journée mémorable